-
1 иркен
1. прил.1) просто́рный, помести́тельный (кабинет, дом); разва́листый (диван, тарантас)иркен бүлмә — просто́рная ко́мната
2) просто́рный, обши́рный, приво́льный (участок, луг)иркен дала — приво́льная степь
3) приво́льный, свобо́дный, незави́симый, во́льныйиркен тормыш — во́льная жизнь, приво́лье
мин иркен илнең гражданины — я - граждани́н свобо́дной страны́
4) свобо́дный, непринуждённый, разма́шистый (ход, шаг, бег)иркен хәрәкәтләр — разма́шистые движе́ния
5) свобо́дный, тако́й, кото́рый не запо́лнен трудо́м ( день)2.иркенрәк вакытта килеп чыгармын — зайду́ в свобо́дное вре́мя
1) просто́р, во́ля, приво́лье2) свобо́да, приво́лье3. нареч.иркендә яшәү — жить на приво́лье
1) просто́рно (расположиться, поместиться); см. тж. иркенләп2) свобо́дно, во́льногәүдәне иркен тоту — держа́ться свобо́дно
стройда иркен тору — стоя́ть в строю́ во́льно
3) обеспе́ченно, зажи́точно, состоя́тельноиркен яшәү — жить приво́льно, свобо́дно; жить обеспе́ченно
4) свобо́дно, легко́ (двигаться, делать что-л.)французча иркен сөйләшү — свобо́дно говори́ть по-францу́зски
•- иркен һавада••иркен куллы — состоя́тельный, обеспе́ченный
иркен күңелле — доброду́шный, с широ́кой нату́рой
иркен тормышлы — зажи́точный
-
2 үз
I мест.свой, своя́, своёүз урыным — своё ме́сто
II прил.һәркемнең үз бәхете үзенә — (погов.) вся́кому своё сча́стье
1) свой, со́бственный, ли́чныйүз хуҗалыгың белән яшәү — жить свои́м ли́чным хозя́йством
үз йортыңны салу — постро́ить свой дом
2) свой, родно́й, ро́дственный, бли́зкийүз анасы — его́ родна́я мать
үз кешеләр — свои́ (бли́зкие) лю́ди
3) свой, осо́бый, своеобра́зныйбала үз телендә нидер әйтә — ребёнок на своём языке́ что́-то говори́т
үз аңлавыңда — в своём понима́нии ( жизни)
•- үз чире тоту••үз акылыңда (булу) — в своём уме́, без поте́ри па́мяти и́ли созна́ния
үз алдына — само́ по себе́; самостоя́тельно
үз аршыныңа үлчәү — ме́рить на свой арши́н
үз башыннан чыгару — выду́мывать, сочиня́ть небыли́цу
үз белдеге белән (белдегенчә) — по своему́ усмотре́нию; без разреше́ния, самово́льно
үз вакытында — своевре́менно, в своё вре́мя; в по́ру, во́время
үз дигәненә ирешү — доби́ться своего́
үз дигәнеңдә тору — наста́ивать на своём, упо́рствовать
үз дигәнеңчә — по-сво́ему, по своему́ жела́нию, по свое́й во́ле
үз җае белән — свои́м хо́дом, свои́м чередо́м
үз җаена кую — см. үз иркенә кую
үз җилкәсенә алу — брать (взять) под свою́ отве́тственность, приня́ть на свои́ пле́чи
үз җилкәсендә тату — испыта́ть на свое́й шку́ре
үз ирке белән — доброво́льно, по свое́й во́ле
үз итү (күрү) — счита́ть свои́м (бли́зким, ро́дственным), поступа́ть (с кем-л.) по-сво́йски
үз кабыңа бикләнү — уходи́ть в свою́ скорлупу́
үз казаныңда кайнау — вари́ться в со́бственном соку́
үз кайгысы кайгы — то́лько своё, до чужо́го (посторо́ннего) де́ла нет
үз каны (сөяге) — свой ро́дственник
үз кеше — свой челове́к; свой брат, свой в до́ску
үз колагың белән (үз күзең белән) — свои́ми уша́ми ( слышать), свои́ми глаза́ми ( увидеть)
үз колагыңа (үз күзеңә) үзең ышанмау — не ве́рить свои́м уша́м (глаза́м)
үз көне — ли́чная, самостоя́тельная жизнь
үз көчеңә керү — взять си́лу, войти́ в си́лу, стать жизнеспосо́бным, окре́пнуть
үз көчеңдә калу — в си́ле (в си́лах)
үз кулы белән — доброво́льно, по свое́й во́ле
үз күзлегеннән карау — смотре́ть со свое́й колоко́льни
үз манарасыннан торып сөйләү (карау) — говори́ть (смотре́ть) со свое́й колоко́льни
үз өстенә — на себя́, на свою́ го́лову
үз сүзе сүз (үз бер тиене тиен, үз кырыгы кырык, үз туксаны туксан) — см. үзсүзле
үз сүзен итү — сде́лать по-сво́ему, по своему́ жела́нию
үз сүзең белән (сөйләү) — рассказа́ть свои́ми слова́ми ( прочитанное)
үз сүзеңне әйтү — сказа́ть своё сло́во, прояви́ть себя́ (в чём-л.)
үз урынына кую (утырту) — поста́вить на (своё) ме́сто, указа́ть (его́) ме́сто
үз урыныңны белү — знать своё ме́сто
үз үлеме белән үлү — умере́ть свое́й сме́ртью
үз хәле хәл — не до други́х; до други́х де́ла нет
үз чиратыңда (нәүбәтеңдә) — в свою́ о́чередь
үз эченә бикләнү — замкну́ться; станови́ться необщи́тельным
үз эшеңдә булу — де́лать своё де́ло; не обраща́ть внима́ния на друго́е
үз юлыңда (йөрү) — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём)
үз юлың белән бару — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём); поступа́ть самостоя́тельно (незави́симо, по своему́ жела́нию, по свое́й во́ле)
- үз башынаүз ягына аудару — перетяну́ть на свою́ сто́рону
- үз дигәне
- үз дигәнен итү
- үз дигәнен эшләү
- үз иркенә кую
- үз кулыңа алу
- үз сүзеңдә тору
- үз урыныңда
См. также в других словарях:
иркен — с. 1. Кысынкы булмаган, киң (урын тур.). Кысып тормаган (өс һәм аяк киеме тур.) 2. Ачыклык, ачык һава иркендә йөрү 3. Ирекле, бәйсез 4. и. Ирек (2,4,5) , бәйсезлек 5. рәв. Җиңел, ансат, кыенсынмыйча. Тартынмыйча, уңайсызланмыйча и. сөйләшү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аркалану — Кемнең яки нәрсәнең дә булса ярдәменә ышану, таяну. Кемнең дә булса яклавына ышанып, үзен иркен тоту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туарылып — Иркенләп, җәелеп, рәхәтләнеп 4. күч. Гадәти нормадан чыгу, үз үзен начар, артык иркен тоту; чыгырдан чыгу. Гомумән бозылу, элекке тәртибен югалту дөнья туарылды да китте 5. Сүлпәнләнү, эшкә ваемсыз карау, эшне үз өстеннән алу; рухи яктан йомшау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тугарылып — Иркенләп, җәелеп, рәхәтләнеп 4. күч. Гадәти нормадан чыгу, үз үзен начар, артык иркен тоту; чыгырдан чыгу. Гомумән бозылу, элекке тәртибен югалту дөнья туарылды да китте 5. Сүлпәнләнү, эшкә ваемсыз карау, эшне үз өстеннән алу; рухи яктан йомшау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яклану — 1. Кемгә дә булса таяну, аның яклавына, ярдәменә ышанып үзен иркен тоту әтисенә якланып шаяра 2. Кылану, кылтаю якланып китеп рюмкаларга тагын аракы коя … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авызлыклау — 1. Авызлык кидерү 2. күч. Үз иркенә буйсындыру, башбаштаклыкка юл куймау, кулда нык тоту. күч. Тәртипкә салу, законлаштыру, стихиягә юл куймау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
